Ngày 29/4/2025 trở thành một cột mốc quan trọng trong lịch sử chính sách nhập quốc tịch diện đầu tư tại Châu Âu. Tòa án Công lý Liên minh Châu Âu (ECJ) đã ra phán quyết rằng chương trình “hộ chiếu vàng Malta” – còn gọi là chương trình Nhập quốc tịch Đầu tư Đặc biệt (MEIN) – là vi phạm luật EU. Đây là lần đầu tiên một chương trình quốc tịch diện đầu tư bị tuyên là không hợp pháp ở cấp độ toàn EU.

Malta và chương trình hộ chiếu vàng: Đôi nét tổng quan

Malta – một quốc đảo nhỏ tại Địa Trung Hải – từ lâu đã nổi tiếng với chương trình “hộ chiếu vàng Malta”, hay còn gọi là chương trình Nhập quốc tịch Đầu tư Đặc biệt (MEIN – Maltese Exceptional Investor Naturalisation). Chương trình này cho phép cá nhân nước ngoài có thể nhập quốc tịch Malta nếu đáp ứng yêu cầu đầu tư tài chính từ 600.000 – 750.000 EUR, kèm các điều kiện cư trú tối thiểu và đóng góp vào quỹ phát triển quốc gia.

Thông qua chương trình này, nhà đầu tư không chỉ có quốc tịch Malta mà còn trở thành công dân EU, được quyền sinh sống, làm việc, tự do di chuyển đến 29 quốc gia thành viên khác trong khối Schengen.

Tuy nhiên, ngay từ những năm 2020, chương trình này đã thu hút nhiều chỉ trích từ phía Ủy ban Châu Âu, dẫn tới vụ kiện lịch sử trước Tòa án Công lý EU.

Phán quyết lịch sử của Tòa án EU: “Hộ chiếu đổi tiền” là không hợp pháp

Vào ngày 29/4/2025, sau nhiều năm điều tra và tranh cãi pháp lý, Tòa án Công lý Liên minh Châu Âu (ECJ) chính thức ra phán quyết: Chương trình quốc tịch Malta diện đầu tư MEIN là vi phạm luật EU.

Những điểm chính trong phán quyết:

• Vi phạm luật EU: ECJ cho rằng việc cấp quốc tịch chỉ dựa vào yếu tố tài chính – tức đóng góp kinh tế – mà không yêu cầu mối liên hệ thực tế và lâu dài giữa người nộp đơn và Malta là trái với tinh thần công dân EU.
  
• Thương mại hóa quốc tịch: Tòa án đánh giá chương trình này đã biến quốc tịch thành “món hàng hóa có thể mua bán”, làm xói mòn các giá trị cốt lõi của quyền công dân EU như đoàn kết, gắn kết và chia sẻ trách nhiệm giữa các quốc gia thành viên.
  
• Lo ngại an ninh nội khối: Việc người nước ngoài có thể nhanh chóng nhận hộ chiếu Malta đồng nghĩa với việc họ được tự do di chuyển, sinh sống, tiếp cận thị trường lao động toàn EU, gây ra lo ngại về an ninh, kiểm soát lý lịch và mối quan hệ tin cậy lẫn nhau giữa các quốc gia EU.

Lập trường của Ủy ban Châu Âu: Dứt khoát và cứng rắn

Ủy ban Châu Âu – cơ quan hành pháp tối cao của EU – từ năm 2020 đã bày tỏ quan ngại và liên tục gửi yêu cầu điều chỉnh chính sách đến Malta và Cộng hòa Síp, nơi từng vận hành các chương trình tương tự.

Sau khi Malta không có phản hồi tích cực, vụ kiện được chính thức đưa ra ECJ vào tháng 9/2022.

Với phán quyết lần này, Ủy ban Châu Âu bày tỏ sự hoan nghênh và kêu gọi các quốc gia còn vận hành chương trình “hộ chiếu vàng” – như Bồ Đào Nha, Hy Lạp – ngay lập tức chấm dứt hoặc điều chỉnh để đảm bảo phù hợp với luật Liên minh.

Phản ứng của Malta: Tuân thủ nhưng bảo vệ nhà đầu tư

Ngay sau phán quyết, vào ngày 30/4/2025, Chính phủ Malta ra tuyên bố chính thức:

• Cam kết tuân thủ đầy đủ phán quyết của Tòa án EU và sẽ điều chỉnh khung pháp lý quốc tịch trong thời gian tới.
• Khẳng định các quốc tịch đã cấp trước đó là hợp pháp và sẽ không bị thu hồi, nhằm trấn an cộng đồng nhà đầu tư quốc tế.
• Bày tỏ thất vọng khi ECJ không theo khuyến nghị của Tổng Luật sư ECJ, người trước đó đã ủng hộ quan điểm của Malta.

Quan điểm của Tổng Luật sư ECJ: Một luồng ý kiến khác biệt

Vào tháng 10/2024, Tổng Luật sư ECJ – ông Anthony Michael Collins – đã đưa ra khuyến nghị bác đơn kiện của Ủy ban Châu Âu, cho rằng:

• Việc trao quốc tịch là quyền chủ quyền quốc gia, không thuộc phạm vi điều chỉnh pháp lý của EU nếu chương trình có biện pháp kiểm soát phù hợp.
  
• Chương trình quốc tịch Malta đã có các bước kiểm tra lý lịch, yêu cầu cư trú tối thiểu… nên không vi phạm nghiêm trọng luật EU.

Tuy nhiên, ECJ quyết định không chấp nhận khuyến nghị này, dẫn đến phán quyết cuối cùng bất lợi cho Malta.

Đọc thêm: Có nên định cư Malta? Góc nhìn từ JA & Partners

Tác động đến nhà đầu tư và ngành di trú định cư quốc tế

Phán quyết này có thể tạo ra hiệu ứng domino trong thị trường di trú toàn cầu, đặc biệt là:

• Niềm tin vào chương trình hộ chiếu vàng Malta sẽ sụt giảm mạnh, kể cả khi chính phủ đảm bảo không ảnh hưởng người đã nhập tịch.
  
• Các chương trình tương tự ở các nước EU khác sẽ đối mặt áp lực điều chỉnh hoặc đóng cửa. Ví dụ: Bồ Đào Nha và Hy Lạp hiện chỉ còn chương trình thẻ cư trú diện đầu tư, chưa đến mức cấp quốc tịch.
  
• Nhà đầu tư quốc tế cần thận trọng hơn, lựa chọn các chương trình có tính ổn định pháp lý cao như: EB-5 Mỹ, Định cư Canada diện Start-up Visa, hay chương trình cư trú lâu dài tại Úc và New Zealand.

Đọc thêm: Đầu tư quốc tịch Malta – Cơ hội lấy thêm quốc tịch Châu Âu

Kết luận

Phán quyết của ECJ là dấu chấm hết cho chương trình quốc tịch Malta diện đầu tư như đã biết, đồng thời phát đi thông điệp rõ ràng rằng: Quốc tịch không thể là thứ mua được chỉ bằng tiền. Các quốc gia EU phải cân nhắc lại chiến lược thu hút vốn đầu tư thông qua chính sách định cư – cần minh bạch, có tính liên kết thực sự, và trên hết là phù hợp với luật pháp EU.

Nếu quý anh chị cần được hỗ trợ về vấn đề định cư châu Âu, đặc biệt là hộ chiếu vàng Malta thì hãy liên hệ ngay với JA & Partners để nhận sự tư vấn toàn diện. Chúng tôi sẽ đưa ra những giải pháp tốt nhất cho hành trình ổn định cuộc sống mới tại Malta của gia đình anh/chị. 

Liên hệ JA & Partners:

– Hotline: 0903.70.82.86

– Email: info@japartners.vn

– Website: https://dinhcuquocte.com.vn/

– VĂN PHÒNG TP.HCM

Tầng 8, LANT Building, 58 Hai Bà Trưng, Phường Bến Nghé, Quận 1

– VĂN PHÒNG HÀ NỘI

Tầng 07 CDC Tower, 25 Lê Đại Hành, P. Lê Đại Hành, Quận Hai Bà Trưng.

– VĂN PHÒNG SINGAPORE

Level 20, Capital Tower, 168 Robinson Road, Singapore 068912

Xem thêm:

Biến động toàn cầu ảnh hưởng đến ngành di trú định cư 2025

Tiết Lộ Cách Định Cư Châu Âu Nhanh Chóng Và Tiết Kiệm

Định cư Hy Lạp – Cơ hội vàng cho nhà đầu tư và gia đình