Tin tức

Quốc tịch là gì? Tìm hiểu khái niệm theo luật pháp quốc tế

25, tháng 11, 2023

Anh chị có bao giờ tự hỏi quốc tịch là gì và tại sao nó lại quan trọng? Quốc tịch là một khái niệm phổ biến trong đời sống xã hội, nhất là khi anh chị muốn đi du lịch, đầu tư, định cư hay làm việc ở nước ngoài. Quốc tịch cũng là một yếu tố quyết định đến quyền lợi và nghĩa vụ của anh chị đối với một quốc gia nào đó. Vậy quốc tịch là gì và những điều anh chị cần biết về nó? Hãy cùng JA & Partners tìm hiểu trong bài viết này.

Định nghĩa quốc tịch

Quốc tịch là một khái niệm pháp lý, chỉ sự thuộc về của một cá nhân đối với một quốc gia nào đó. Quốc tịch cho biết anh chị là công dân của quốc gia nào và được hưởng những quyền lợi và nghĩa vụ do quốc gia đó quy định. Quốc tịch cũng là một dấu hiệu nhận dạng của anh chị trên thế giới, thể hiện bằng hộ chiếu hay giấy tờ tùy thân khác.

Lịch sử hình thành và phát triển của khái niệm quốc tịch

Khái niệm quốc tịch xuất hiện từ thế kỷ 18, khi các quốc gia châu Âu bắt đầu hình thành và thống nhất dưới sự cai trị của các vua chúa. Trước đó, người dân chỉ được xem là dân tộc hay dòng họ, không có sự gắn kết với một lãnh thổ hay chính quyền nào cụ thể. Khi các quốc gia được thành lập, người dân bắt đầu được công nhận là công dân của quốc gia đó và phải tuân theo luật pháp của quốc gia đó. Khái niệm quốc tịch càng trở nên quan trọng khi các cuộc chiến tranh thế giới xảy ra, khiến cho nhiều người phải di cư, tị nạn hay thay đổi quốc tịch. Ngày nay, quốc tịch vẫn là một khái niệm cơ bản trong hệ thống quan hệ quốc tế và trong đời sống cá nhân của mỗi người.

Khái niệm quốc tịch xuất hiện từ thời các quốc gia châu Âu bắt đầu hình thành

Đặc điểm của quốc tịch

Quốc tịch có một số đặc điểm sau:

Quốc tịch là một khái niệm pháp lý, không phải là một khái niệm sinh học hay văn hóa. Anh chị có thể có quốc tịch khác với dòng máu hay nơi sinh của anh chị.
Quốc tịch là một khái niệm độc lập, không phụ thuộc vào quốc tịch của cha mẹ hay người thân của anh chị. Anh chị có thể có quốc tịch khác với quốc tịch của cha mẹ hay người thân của anh chị.
Quốc tịch là một khái niệm thay đổi được, không cố định suốt đời. Anh chị có thể thay đổi quốc tịch của anh chị theo các quy định của quốc gia mà anh chị muốn nhận quốc tịch hoặc từ bỏ quốc tịch.
Quốc tịch là một khái niệm đơn nhất hoặc kép. Anh chị có thể chỉ có một quốc tịch duy nhất hoặc có nhiều hơn một quốc tịch cùng một lúc, tùy thuộc vào quy định của các quốc gia liên quan.

Quốc tịch chỉ là một khái niệm pháp lý, không ràng buộc

Cách xác định quốc tịch

Có hai cách chính để xác định quốc tịch của một người:

Theo nguyên tắc jus sanguinis (quyền máu): quốc tịch của anh chị được xác định theo quốc tịch của cha mẹ hoặc tổ tiên của anh chị. Đây là cách phổ biến ở các quốc gia châu Âu, châu Á và châu Phi.
Theo nguyên tắc jus soli (quyền đất): quốc tịch của anh chị được xác định theo nơi sinh của anh chị. Đây là cách phổ biến ở các quốc gia châu Mỹ và một số quốc gia châu Phi.

Ngoài ra, anh chị cũng có thể nhận quốc tịch của một quốc gia khác thông qua các cách sau:

Theo nguyên tắc jus matrimonii (quyền hôn nhân): anh chị có thể nhận quốc tịch của quốc gia mà anh chị kết hôn với công dân của quốc gia đó, tùy thuộc vào quy định của quốc gia đó.
Theo nguyên tắc jus naturalisationis (quyền nhập tịch): anh chị có thể nhận quốc tịch của quốc gia mà anh chị đáp ứng các điều kiện về thời gian cư trú, ngôn ngữ, văn hóa, lịch sử, luật pháp và trung thành với quốc gia đó.
Theo nguyên tắc jus optionis (quyền lựa chọn): anh chị có thể nhận quốc tịch của quốc gia mà anh chị có quan hệ đặc biệt với quốc gia đó, như là người dân thiểu số, người tị nạn, người di dân hoặc người con của người nhập tịch.

Quốc tịch và công dân

Quốc tịch và công dân là hai khái niệm có liên quan nhưng không giống nhau. Quốc tịch là một khái niệm pháp lý, chỉ sự thuộc về của một cá nhân đối với một quốc gia nào đó. Công dân là một khái niệm chính trị, chỉ sự tham gia của một cá nhân vào các hoạt động xã hội, chính trị và kinh tế của một quốc gia nào đó.

Một người có thể có quốc tịch của một quốc gia nhưng không phải là công dân của quốc gia đó. Ví dụ, một người có quốc tịch Việt Nam nhưng không phải là công dân Việt Nam nếu họ không có quyền bầu cử, quyền được bầu cử, quyền được bảo vệ pháp lý hay quyền được hưởng các chính sách xã hội của Việt Nam. Ngược lại, một người có thể không có quốc tịch của một quốc gia nhưng vẫn là công dân của quốc gia đó nếu họ được công nhận và tham gia vào các hoạt động xã hội, chính trị và kinh tế của quốc gia đó. Ví dụ, một người không có quốc tịch (stateless) nhưng vẫn là công dân của Liên Hiệp Quốc nếu họ được cấp thẻ xanh (blue card) và được hưởng các quyền và nghĩa vụ của một công dân thế giới.

Khái niệm quốc tịch và công dân khác nhau

Quốc tịch trong pháp luật quốc tế

Quốc tịch là một khái niệm có ý nghĩa quan trọng trong pháp luật quốc tế, vì nó liên quan đến các vấn đề như quyền con người, di trú, bảo hộ, quan hệ ngoại giao, chiến tranh và hòa bình. Pháp luật quốc tế quy định các nguyên tắc và quy tắc về quốc tịch, như:

Quốc tịch là một quyền của mỗi cá nhân và không được tước đoạt một cách tùy tiện hay bất hợp pháp.
Quốc tịch là một quyền lựa chọn của mỗi cá nhân và không được ép buộc hay cưỡng bức.
Quốc tịch là một quyền bình đẳng của mỗi cá nhân và không được phân biệt đối xử hay kỳ thị.
Quốc tịch là một quyền được bảo vệ của mỗi cá nhân và không được xâm phạm hay vi phạm.
Quốc tịch là một quyền được tôn trọng của mỗi cá nhân và không được làm nhục hay xúc phạm.

Pháp luật quốc tế cũng quy định các cơ quan và hiệp ước liên quan đến quốc tịch, như:

Cơ quan Nguồn gốc Quốc tịch (Bureau of Population, Refugees, and Migration) thuộc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, chịu trách nhiệm về các vấn đề liên quan đến quốc tịch, di trú, tị nạn và nhân đạo trên toàn thế giới.
Cơ quan Tị nạn Liên Hiệp Quốc (United Nations High Commissioner for Refugees) là một cơ quan của Liên Hiệp Quốc, chịu trách nhiệm về việc bảo vệ và hỗ trợ cho những người bị buộc phải rời khỏi quốc gia của họ do chiến tranh, bạo lực, xung đột hay vi phạm nhân quyền.
Hiệp ước về Quốc tịch của Phụ nữ (Convention on the Nationality of Women) là một hiệp ước quốc tế, nhằm đảm bảo cho phụ nữ có quyền được giữ hoặc thay đổi quốc tịch của họ mà không bị phụ thuộc vào quốc tịch của chồng hay cha mẹ của họ.
Hiệp ước về Giảm thiểu Số trường hợp Không có Quốc tịch (Convention on the Reduction of Statelessness) là một hiệp ước quốc tế, nhằm ngăn ngừa và giải quyết các trường hợp không có quốc tịch, bằng cách quy định các nguyên tắc và quy trình để cấp, thừa nhận, thay đổi hoặc mất quốc tịch.

Khái niệm quốc tịch liên quan trực tiếp đến quyền con người

Kết luận

Quốc tịch là một khái niệm pháp lý, chỉ sự thuộc về của một cá nhân đối với một quốc gia nào đó. Quốc tịch có nhiều đặc điểm, cách xác định và quan hệ với công dân. Quốc tịch cũng có ý nghĩa quan trọng trong pháp luật quốc tế, vì nó liên quan đến nhiều vấn đề như quyền con người, di trú, bảo hộ, quan hệ ngoại giao, chiến tranh và hòa bình. Quốc tịch là một quyền của mỗi cá nhân và cũng là một trách nhiệm đối với quốc gia mà họ thuộc về.

Hy vọng bài viết này đã giúp anh chị hiểu rõ hơn về quốc tịch là gì và những điều anh chị cần biết về nó. Nếu cần thêm thông tin về các chương trình định cư các nước, anh/chị có thể liên hệ với chúng tôi để được tư vấn miễn phí. Chúng tôi là JA & Partners đơn vị có hơn 10 năm kinh nghiệm hỗ trợ các gia đình Việt Nam đầu tư định cư thành công tại Mỹ, Úc, Canada, Châu Âu và Caribbean. Chúng tôi sẽ giúp anh chị lựa chọn chương trình định cư phù hợp nhất với nhu cầu và mong muốn, cũng như hỗ trợ trong các thủ tục pháp lý, tài chính và hành chính liên quan. JA & Partners sẽ là người đồng hành tin cậy của anh chị trong hành trình định cư quốc tế. Hãy liên hệ với JA & Partners để biết thêm chi tiết.

Liên hệ JA & Partners: